Algemene adviezen voor de niet-medicamenteuze behandeling van pijn
Geef bij acute pijn uitleg over:
de mogelijke oorzaak en behandeling daarvan;
het doorgaan met dagelijkse activiteiten en in beweging blijven, ook bij pijn, voor zover mogelijk;
de aanpassing van werkzaamheden aan de pijnklachten en de situatie.
Overweeg de inzet van Virtual Reality.
Geef bij chronische pijn uitleg over:
Uitgangspunt dat chronische pijn zonder duidelijke oorzaak geen waarschuwingssignaal is van weefselschade en verder onderzoek naar een lichamelijke oorzaak niet is geïndiceerd;
Factoren die de pijn negatief kunnen beïnvloeden zoals stress, angst, depressiviteit, frustratie en overbelasting;
Factoren die de pijn positief kunnen beïnvloeden zoals een gezonde leefwijze met voldoende afleiding, ontspanning en beweging.
Combineer niet-medicamenteuze adviezen met medicamenteuze behandeling.
Overweeg verwijzing naar fysiotherapeut voor begeleiding bij het onderhouden van een actieve leefstijl (ondanks de pijn) en structureel veranderen van beweeggedrag.
Overweeg verwijzing naar poh-ggz of psycholoog bij zorgvragers met chronische pijn met niet-helpende opvattingen, emoties en gedragingen over pijn.
Overweeg de inzet van accupunctuur.
Overweeg de inzet van Virtual Reality (VR-bril) bijvoorbeeld met ondersteuning van een psychomotorische therapeut.
Bovenstaande adviezen zijn niet zonder meer toepasbaar bij (terminale) oncologische zorgvragers.
Warmtetherapie
Over het effect van warmtetherapie op pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen kan geen aanbeveling worden gedaan.
Massage
Bij pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen:
Klassieke massage (al dan niet met etherische oliën) of hand- of voetmassage kan worden ingezet bij pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen.
Oefentherapie
Oefentherapie wordt niet aanbevolen ter behandeling van pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen.
Ontspanningsoefeningen en geleide verbeelding
Overweeg ontspanningsoefeningen, al dan niet in combinatie met geleide verbeelding, als aanvulling op andere behandelingen van pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen.
Cognitieve gedragstherapie
De toepassing van cognitieve gedragstherapie voor de behandeling van pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen wordt niet aanbevolen.
TENS
De toepassing van TENS ter behandeling van pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen wordt niet aanbevolen.
Verenso geeft een aantal praktische adviezen voor de behandeling van pijn bij (kwetsbare) ouderen:
Chronische pijn kan negatieve gevolgen hebben voor het niveau van participatie aan de samenleving van de kwetsbare oudere. Ergotherapeutische, (geriatrie-)fysiotherapeutische en psychologische interventies kunnen kwetsbare ouderen ondersteunen bij het handhaven van functioneren, welzijn en participatie in de maatschappij.
Voor pijnreductie bij artrose of reumatoïde artritis kunnen patiënteneducatie en oefentherapie overwogen worden.
Voor reductie van chronische pijn kunnen (cognitieve) gedragstherapie, mindfulness/meditatie en aanrakingstherapieën overwogen worden.
Voor reductie van chronische lage rugpijn kunnen acupunctuur, oefentherapie en massage worden overwogen.
TENS en laaggedoseerde lasertherapie geeft een klinisch relevante (kortdurende) pijnreductie van de knie.
Voor reductie van chronische nekpijn kunnen kracht- en lenigheidsoefeningen of ontspanningsoefeningen worden overwogen.
Bij chronische schouderpijn en aandoeningen aan de rotator cuff kan oefentherapie worden overwogen om pijn te verminderen.
Multidisciplinaire en multimodale revalidatie
Een multimodulair/multidisciplinair revalidatieprogramma kan worden overwogen bij de behandeling van patiënten met pijn bij kanker, vooral wanneer tevens andere kanker gerelateerde problematiek op fysiek/mentaal gebied aanwezig is. Raadpleeg hiervoor de richtlijn oncologische revalidatie.
Toepassen van warmte
Over de toepassing van warmtetherapie voor de behandeling van pijn bij patiënten met kanker kan geen specifieke aanbeveling worden gedaan.
Toepassen van koude
Toepassing van koude kan worden overwogen bij de behandeling van pijn bij patiënten met kanker.
Massage
Voor massage bij patiënten met kanker wordt geadviseerd om gebruik te maken van de kennis en kunde van een speciaal opgeleide professional hierin. De therapeuten die hierin zijn getraind, zijn op de hoogte van eventuele contra-indicaties.
Manuele lymfedrainage
Pijnbestrijding met behulp van manuele lymfedrainage kan worden overwogen bij de behandeling van patiënten met pijn bij kanker, waarbij de pijnbestrijding als neveneffect van het effect van de behandeling (oedeemvermindering) moet worden opgevat.
Hydrotherapie
Hydrotherapie kan worden overwogen bij de behandeling van patiënten met pijn bij kanker.
Oefentherapie
Oefentherapie wordt niet specifiek aanbevolen ter behandeling van pijn bij patiënten met kanker.
Ontspanningsoefeningen en geleide verbeelding
Overweeg ontspanningsoefeningen, al dan niet in combinatie met geleide verbeelding, als aanvulling op andere behandelingen van pijn bij patiënten met kanker.
Cognitieve gedragstherapie
De toepassing van cognitieve gedragstherapie voor de behandeling van pijn bij patiënten met kanker wordt niet specifiek aanbevolen.
Hypnotherapie
Hypnotherapie wordt niet specifiek aanbevolen bij de behandeling van patiënten met pijn bij kanker.
TENS
De toepassing van TENS ter behandeling van pijn bij patiënten met kanker wordt niet specifiek aanbevolen.
Zorginstituut Nederland. Farmacotherapeutisch Kompas. Beschikbaar via https://farmacotherapeutischkompas.nl.
Nederlands Huisartsen Genootschap (2018). NHG-standaard pijn. Utrecht, Nederland: NHG.
Verenso (2016). Multidisciplinaire richtlijn pijn. Utrecht, Nederland: Verenso.